Nhằm thúc đẩy kết nối học thuật và chia sẻ kiến thức, thông tin về các vấn đề pháp lý và thực tiễn liên quan đến việc phòng ngừa, xử lý tội phạm xuyên biên giới, ngày 27/11/2025, tại Hội trường A.1002, Trường Đại học Luật TP.HCM đã khai mạc Hội thảo quốc tế “Luật hình sự xuyên quốc gia khu vực Châu Á - Thái Bình Dương”. Sự kiện do Nhà trường phối hợp với Trường Luật - Đại học Canterbury (New Zealand) và Tạp chí Transnational Criminal Law Review - Đại học Windsor (Canada) tổ chức, quy tụ nhiều học giả, chuyên gia và nhà hoạch định chính sách trong và ngoài nước, khẳng định vai trò ngày càng nổi bật của Việt Nam trong đối thoại và hợp tác học thuật về luật hình sự quốc tế.
\
Toàn cảnh buổi Hội thảo tại phòng họp A.1002
Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Lê Trường Sơn - Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM nhấn mạnh rằng tội phạm xuyên quốc gia đang là thách thức an ninh nghiêm trọng đối với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, vốn đa dạng về thể chế pháp lý và trình độ phát triển. Các loại tội phạm như ma túy, khủng bố, tội phạm mạng, rửa tiền hay mua bán người,... đã và đang vượt khỏi phạm vi kiểm soát của mỗi quốc gia, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các hệ thống pháp luật. Trước bối cảnh đó, Hội thảo được tổ chức nhằm mở rộng diễn đàn khoa học, thúc đẩy hợp tác quốc tế và đóng góp vào xây dựng mạng lưới học giả, chuyên gia trong khu vực để cùng đưa ra giải pháp đối phó hiệu quả hơn với tội phạm xuyên quốc gia. Đồng thời, TS. Lê Trường Sơn kỳ vọng sự kiện sẽ giúp nhận diện rõ hơn những rào cản trong tương trợ tư pháp, dẫn độ và thực thi pháp luật quốc tế, qua đó hỗ trợ tiến trình cải cách pháp luật trong khu vực.
TS. Lê Trường Sơn - Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM phát biểu khai mạc Hội thảo
Mở đầu các phiên thảo luận, GS. Andreas Schloenhardt - Khoa Luật Hình sự, Đại học Queensland (Brisbane, Úc) phân tích vấn đề đưa người di cư trái phép và mua bán người. Từ kinh nghiệm thực tiễn, GS Schloenhardt cho biết tuy hai hành vi này có những đặc điểm pháp lý khác nhau, nhưng trong thực tế lại thường giao thoa và khó phân định, đặc biệt trong bối cảnh nhiều trường hợp đưa người di cư trái phép trở thành tiền đề cho hành vi bóc lột sau đó. Trên cơ sở đó, ông khẳng định việc ban hành hướng dẫn rõ ràng, hơn hết là hoàn thiện khung pháp luật quốc tế là yếu tố then chốt để bảo đảm pháp luật được áp dụng thống nhất.
GS. Andreas Schloenhardt - Khoa Luật Hình sự, Đại học Queensland (Brisbane, Úc) trình bày tham luận mở đầu phiên A
Hội thảo bắt đầu phiên A về chủ đề “Mua bán người” với tham luận của TS. Anna Głogowska-Balcerzak - Khoa Luật và Hành chính, Bộ môn Luật Quốc tế Công & Quan hệ Quốc tế, Đại học Łódź (Ba Lan) về mối quan hệ hợp tác và so sánh hai khung pháp lý về chống mua bán người của Liên minh châu Âu (EU) và ASEAN. Tác giả phân tích sự đối lập giữa hai khu vực: trong khi EU nhấn mạnh hài hòa hóa pháp luật và bảo vệ nạn nhân như một nghĩa vụ pháp lý, ASEAN lại đề cao chủ quyền quốc gia, ưu tiên quản lý di cư và tiếp cận linh hoạt hơn. Tham luận cũng trình bày những sáng kiến hợp tác cụ thể như ASEAN - EU giai đoạn 2023 - 2027 đang hướng tới cải thiện chia sẻ dữ liệu, xây dựng năng lực và các mô hình phối hợp điều tra hay E-READI, Safe and Fair, các chiến dịch quy mô lớn do INTERPOL điều phối. Đây là một tiền đề quan trọng để nâng hiệu quả chống tội phạm mua bán người xuyên biên giới.
TS. Anna Głogowska-Balcerzak - Khoa Luật và Hành chính, Bộ môn Luật Quốc tế Công & Quan hệ Quốc tế, Đại học Łódź (Ba Lan) trình bày bài Tham luận
Tham luận của PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM tiếp tục mở rộng góc nhìn về pháp luật Việt Nam về tội mua bán người thông qua việc so sánh với pháp luật quốc tế và phân tích một số vụ án. Dù Việt Nam đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ thông qua hệ thống luật hiện hành, tác giả cho rằng vẫn còn những điểm chưa tương thích với chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là xác định yếu tố “mục đích bóc lột”. Tác giả đề xuất điều chỉnh một số dấu hiệu cấu thành tội phạm trong Bộ luật Hình sự và làm rõ phạm vi áp dụng của các tội danh liên quan để phù hợp hơn với tiêu chuẩn quốc tế và tăng khả năng truy cứu trách nhiệm hình sự.
PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM tiếp tục mở rộng góc nhìn về pháp luật Việt Nam về tội mua bán người
Ở góc độ khác về việc phân biệt giữa tội mua bán người và mang thai hộ vì mục đích thương mại, thông qua dẫn chứng vụ việc 13 người phụ nữ Philippines bị kết án tại Campuchia năm 2024, TS. Rebecca E. Khan - Đại học De La Salle, Philippines nêu bật sự khác biệt giữa các quốc gia ASEAN trong cách tiếp cận dấu hiệu “bóc lột” khi xác định mang thai hộ vì mục đích thương mại. Kết quả là có nước xem phụ nữ trong các vụ việc này là nạn nhân, nhưng có nước lại xác định họ là người phạm tội, qua đó, gây ra sự xung đột pháp lý trong cách xử lý các vụ việc xuyên biên giới. Từ trường hợp trên, diễn giả cho rằng sự thiếu thống nhất giữa các hệ thống pháp luật nội địa làm gia tăng nguy cơ bóc lột và tạo điều kiện cho các đường dây tội phạm xuyên biên giới lợi dụng.
TS. Rebecca E. Khan - Đại học De La Salle, Philippines trình bày về việc phân biệt giữa tội mua bán người và mang thai hộ vì mục đích thương mại
Khép lại phiên A, tham luận của TS. Daniel Silverstone - Đại học Greenwich, Vương quốc Anh; TS. Carol Cox - Đại học Liverpool John Moores, Vương quốc Anh và TS. Lương Thanh Hải - Đại học Griffith, Úc cung cấp góc nhìn thực chứng về việc di cư của công dân Việt Nam tại Vương quốc Anh và những vấn đề đặt ra trong quá trình hỗ trợ hồi hương. Chính sách trục xuất song phương Anh - Việt, đặc biệt trong bối cảnh thu thập dữ liệu, chia sẻ thông tin và tiếp cận cộng đồng di cư không thể hiện vai trò răn đe, trái lại, có thể tạo thêm tính tổn thương cho người di cư, đồng thời biến người nhập cư trái phép thành đối tượng bị hình sự hóa. Tham luận đề xuất xây dựng cơ chế di cư hợp pháp, minh bạch và xem xét lại tính chính đáng của chính sách trục xuất bắt buộc, giúp các cơ quan chức năng xây dựng các giải pháp hỗ trợ phù hợp và nhân văn hơn trong bối cảnh di cư xuyên quốc gia ngày càng biến đổi.
TS. Daniel Silverstone - Đại học Greenwich, Vương quốc Anh; TS. Carol Cox - Đại học Liverpool John Moores, Vương quốc Anh và TS. Lương Thanh Hải - Đại học Griffith, Úc cung cấp góc nhìn thực chứng về việc di cư của công dân Việt Nam tại Vương quốc Anh và những vấn đề đặt ra trong quá trình hỗ trợ hồi hương
Tiếp nối Hội thảo, phiên B về chủ đề “Bóc lột trẻ em” dưới sự chủ trì của PGS. Gemma Davies - Trường Luật, Đại học Durham (Vương quốc Anh), mở đầu bằng tham luận về phản ứng của Anh trước nạn bóc lột trẻ em xuyên biên giới. Bà cho biết tuy Anh có hệ thống pháp lý được đánh giá là rất đầy đủ nhưng việc áp dụng trên thực tế lại vô cùng hạn chế. Theo đó, bà chỉ ra nhiều rào cản thủ tục, khó khăn trong hợp tác điều tra quốc tế, thu thập chứng cứ và sự đứt gãy trong thực tiễn áp dụng quyền tài phán ngoài lãnh thổ. Bà đề xuất tăng cường hợp tác với các quốc gia Đông Nam Á - nơi được xem là trọng điểm của các hành vi bóc lột xuyên biên giới, đặc biệt trong việc chuẩn hóa quy trình chứng cứ và chia sẻ thông tin.
PGS. Gemma Davies - Trường Luật, Đại học Durham (Vương quốc Anh) mở đầu phiên B với tham luận về phản ứng của Anh trước nạn bóc lột trẻ em xuyên biên giới
Tiếp đến, TS. Ilda Cristina Ferreira - Vụ Luật pháp Quốc tế và Liên khu vực, Cục Pháp chế của Khu hành chính đặc biệt Ma Cao, Trung Quốc giới thiệu Công ước Ljubljana - Hague 2023 như một “mẫu hình” hợp tác pháp lý toàn diện mà ASEAN có thể học hỏi. Công ước hợp nhất các cơ chế dẫn độ, tương trợ tư pháp, chuyển giao người bị kết án và biện pháp bảo vệ nạn nhân, hợp tác như điều tra chung, thu hồi tài sản hay hội nghị truyền hình vào chung một văn kiện. Đây có thể được xem là khuôn mẫu phù hợp để ASEAN cân nhắc nếu muốn xây dựng một công cụ pháp lý thống nhất và có tính ràng buộc cao.
TS. Ilda Cristina Ferreira - Vụ Luật pháp Quốc tế và Liên khu vực, Cục Pháp chế của Khu hành chính đặc biệt Ma Cao, Trung Quốc giới thiệu Công ước Ljubljana - Hague 2023
Kết thúc phiên, PGS.TS. Lê Huỳnh Tấn Duy - Phó Trưởng Khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM, trình bày nghiên cứu so sánh cơ chế tương trợ tư pháp trong điều tra tội phạm xâm hại và bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến giữa Úc, Philippines và kinh nghiệm cho Việt Nam. Từ mô hình phối hợp hiệu quả giữa lực lượng chức năng Úc và Philippines, bao gồm chia sẻ thông tin, dữ liệu, chứng cứ điện tử và triển khai điều tra chung, tác giả đề xuất Việt Nam cần nội luật hóa đúng và đầy đủ quy định của pháp luật quốc tế về các hành vi xâm hại và/hoặc bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến, chủ động mở rộng ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp, nghiên cứu thành lập đơn vị chuyên trách về phòng, chống xâm hại trẻ em trên môi trường mạng và đa dạng hóa các cơ chế hợp tác nhằm rút ngắn thời gian xác minh, tăng tính linh hoạt, hiệu quả trong điều tra tội phạm xâm hại và bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến.
PGS.TS. Lê Huỳnh Tấn Duy - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM với bài tham luận tiếp theo phân tích cơ chế tương trợ tư pháp giữa Australia và Philippines trong điều tra xâm hại tình dục trẻ em trên không gian mạng
Đến với phiên C về “Tham nhũng”, dưới sự chủ trì của PGS. James Mehigan - Khoa Luật, Đại học Canterbury, các vấn đề lý luận và thực tiễn về phòng, chống tham nhũng trong bối cảnh toàn cầu hóa được phân tích sâu rộng. Diễn giả đặt ra câu hỏi về tính khả thi của một Tòa án Hình sự Quốc tế chống tham nhũng. Từ kinh nghiệm công tác liên quan đến ICC, tác giả chỉ ra các trở ngại lớn như khó khăn chính trị, thiếu nguồn lực và thiếu sự đồng thuận quốc tế. Tác giả kết luận rằng ý tưởng về một tòa án quốc tế chống tham nhũng hiện vẫn mang tính lý tưởng hơn là khả thi.
PGS. James Mehigan - Khoa Luật, Đại học Canterbury mở đầu phiên C với chủ đề “Tham nhũng”
Kết thúc phiên C, PGS. Fernando Dias Simões - Trường Luật Xuyên quốc gia, Đại học Bắc Kinh mang đến tham luận “Trọng tài viên về đầu tư và các cáo buộc tham nhũng” nhằm phân tích những thách thức mà trọng tài viên phải đối mặt khi giải quyết các tranh chấp đầu tư có yếu tố tham nhũng trong bối cảnh ngày càng nhiều hiệp định đầu tư quốc tế quy định về chống tham nhũng và tính hợp pháp của khoản đầu tư. Do thiếu chuyên môn trong lĩnh vực hình sự, trọng tài viên gặp khó khăn khi đánh giá các hành vi tham nhũng. Với xu hướng cải cách quy trình lựa chọn trọng tài viên của Ủy ban Liên Hợp quốc về Luật thương mại quốc tế (UNCITRAL) nhằm bảo đảm hội đồng trọng tài có đủ năng lực xử lý các vấn đề lợi ích công, tác giả cho biết thấy cộng đồng trọng tài đang đa dạng hóa, tiếp cận nhiều hơn các giá trị công và tương lai có thể hình thành sự giao thoa giữa luật đầu tư và luật hình sự quốc tế.
PGS. Fernando Dias Simões - Trường Luật Xuyên quốc gia, Đại học Bắc Kinh tiếp tục trình bày với chủ đề: Trọng tài đầu tư và cáo buộc tham nhũng
Tiếp tục hội thảo là phiên D với chủ đề “Mua bán trái phép chất ma túy & Tội phạm pháp nhân” dưới sự chủ trì của GS. Simon N. Young - Khoa Luật, Đại học Hồng Kông.
Phiên D mở đầu với phần trình bày của GS. Penny Crofts - Khoa Luật, Đại học Công nghệ Sydney về “Sự kinh hoàng của tội phạm pháp nhân xuyên quốc gia”. Trong phần trình bày, diễn giả đã nhấn mạnh tác động tiêu cực khi các pháp nhân lạm dụng những lỗ hỏng pháp lý để thực hiện hành vi vi phạm và lý do dẫn đến tình trạng “bất lực pháp lý”. Tác giả đề xuất cải cách pháp luật nội địa và quốc tế để các tập đoàn được coi là chủ thể hình sự.
GS. Penny Crofts - Đại học Công nghệ Sydney mở đầu phiên D với chủ đề “Sự kinh hoàng của tội phạm pháp nhân xuyên quốc gia”
Nối tiếp phiên D, TS. Ben Mostyn - Trường Luật Sydney, Đại học Sydney đã trình bày tham luận về “Điều chỉnh thị trường ma túy tại Đông Nam Á: Một khám phá cải cách luật về ma túy”.
TS. Ben Mostyn - Trường Luật Sydney, Đại học Sydney tiếp tục với chủ đề “Điều chỉnh thị trường ma túy tại Đông Nam Á: Một khám phá cải cách luật về ma túy”
Phiên D kết thúc với tham luận của NCS. Namchoke Sasikornwong - Đại học Groningen về “Sự phi chính thức trong nước do nhà nước bảo trợ trong sự (không) tuân thủ các chuẩn mực quốc tế: Nghiên cứu điển hình về Buôn lậu do nhà nước bảo trợ tại Thái Lan”. Tác giả đã phân tích vai trò chủ động của Nhà nước trong khu kinh tế phi chính thức, định nghĩa “phi chính thức được nhà nước bảo trợ”. Thông qua hai trường hợp ở Thái Lan, phi chính thức tồn tại cả khi tuân thủ theo chuẩn mực quốc tế hay khi được điều chỉnh theo thực tiễn, qua đó phản ánh vai trò chọn lọc và thích nghi xã hội của Nhà nước.
NCS. Namchoke Sasikornwong - Đại học Groningen trình bày về “Sự phi chính thức trong nước do nhà nước bảo trợ trong sự (không) tuân thủ các chuẩn mực quốc tế: Nghiên cứu điển hình về Buôn lậu do nhà nước bảo trợ tại Thái Lan”
Hội nghị tiếp tục với phiên E về chủ đề “Rửa tiền”, do PGS. David A Chaikin - Trường Kinh doanh Đại học Sydney chủ trì. Phiên thảo luận đã làm rõ thực trạng rửa tiền, vai trò của pháp luật hình sự trong việc kiểm soát vấn nạn này, cũng như những thách thức khi áp dụng các quy định AML vào ngành luật và ảnh hưởng của chúng tới độc lập nghề luật và nguyên tắc pháp quyền.
PGS. David A Chaikin - Trường Kinh doanh Đại học Sydney, bắt đầu phiên E với tham luận phân tích phạm vi nghĩa vụ của luật sư trong việc bảo vệ lợi ích công chúng trước hành vi sai trái của khách hàng. Ông đã phân tích việc áp dụng luật AML về chống rửa tiền vào ngành luật, dựa trên kinh nghiệm các nước EU, Anh, Singapore, Hồng Kông và các “khu vực pháp lý ngoại lệ” như Mỹ, Canada. Ông cũng đề cập SARS/STRS (Báo cáo Hoạt động Đáng ngờ/ Hệ thống báo cáo giao dịch đáng ngờ) và tác động rộng hơn của AML, cảnh báo nguy cơ làm suy yếu độc lập nghề luật và nguyên tắc pháp quyền.
PGS. David A Chaikin - Trường Kinh doanh Đại học Sydney phân tích về phạm vi nghĩa vụ của luật sư trong việc bảo vệ lợi ích công chúng trước hành vi sai trái của khách hàng
Tiếp tục phiên E là phần trình bày về “Quản lý tuân thủ: Tích hợp giá trị của nghệ thuật vào luật hình sự xuyên quốc gia” của TS. Diogo Machado - Đại học New South Wales. Trong phần trình bày của mình, diễn giả nêu bật cách các hành vi phạm tội chống lại di sản văn hóa khác với các hành vi phạm tội thông qua di sản, đồng thời làm rõ các quy định chống rửa tiền đối với di sản văn hóa. Diễn giả đã đề xuất khuôn khổ pháp lý và tiềm năng thực thi nhằm phục hồi di sản, bảo vệ giá trị văn hóa, đồng thời áp dụng các công cụ như tịch thu tài sản và xử phạt tài chính để hạn chế lợi ích của tội phạm xuyên biên giới thông qua di sản văn hóa.
TS. Diogo Machado - Đại học New South Wales và phần trình bày về “Quản lý tuân thủ: Tích hợp giá trị của nghệ thuật vào luật hình sự xuyên quốc gia”
Tham luận “Các rào cản pháp lý đối với Tương trợ tư pháp ASEAN trong chống rửa tiền” của TS. Nguyễn Lê Chất - Đại học Canterbury khép lại Phiên E về chủ đề “Rửa tiền”. Tác giả nêu lên thực trạng tội phạm rửa tiền xuyên quốc gia gia tăng nhanh tại Đông Nam Á, đặc biệt ở Việt Nam với khoảng 1,2 tỷ USD bất hợp pháp thâm nhập thông qua hệ thống ngân hàng và ví điện tử. Qua đó, ông phân tích vai trò và hiệu quả của cơ chế tương trợ tư pháp ASEAN trong lĩnh vực tiền tệ, cùng các vấn đề quốc tế về tịch thu, phân chia và hoàn trả tài sản phạm tội.
Tham luận về “Các rào cản pháp lý đối với Tương trợ tư pháp ASEAN trong chống rửa tiền” của TS. Nguyễn Lê Chất - Đại học Canterbury
Năm phiên làm việc của hội thảo đã chính thức khép lại với những giá trị khoa học, thực tiễn đối với công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc gia. Suốt ngày làm việc đầu tiên, các diễn giả, khách mời và đại biểu đã tích cực trao đổi, thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm, mô hình và giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật đối với các chủ đề “mua bán người”, “bóc lột trẻ em”, “tham nhũng” đến “mua bán ma túy và tội phạm do pháp nhân thực hiện”, “rửa tiền”.
Phiên làm việc tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 28/11 về chủ đề “dẫn độ” và “tội phạm mạng” tại Hội trường A.1002, cơ sở Nguyễn Tất Thành.
Các diễn giả, khách mời và đại biểu tham dự chụp ảnh lưu niệm
Thực hiện bởi Phòng Truyền thông & QHDN