Với mong muốn mang đến một diễn đàn nhằm trao đổi quan điểm và chia sẻ kinh nghiệm, vào lúc 9h00 ngày 13/10/2021, Trường Đại học Luật TP.HCM đã tổ chức Hội thảo Quốc tế “Tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên” thông qua phòng họp Zoom và phát trực tiếp trên fanpage Trường Đại học Luật TP.HCM. Hội thảo được tổ chức nhằm xác định những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến sự hoạt động chưa hiệu quả của hệ thống tư pháp hình sự Việt Nam đối với người chưa thành niên; đề xuất các giải pháp cải cách pháp luật và thực hiện pháp luật, chủ yếu trên cơ sở so sánh với các quy tắc, tiêu chuẩn quốc tế về tư pháp đối với người chưa thành niên.
Toàn cảnh hội thảo thông qua phần mềm zoom
Hội thảo có sự tham dự của PGS.TS. Trần Hoàng Hải – Quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM, Phó trưởng ban tổ chức thường trực; PGS.TS Bùi Xuân Hải – Phó Hiệu trưởng Nhà trường; PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa – Trưởng khoa Luật Hình sự Trường Đại học Luật TP.HCM, Phó trưởng ban tổ chức, Trưởng ban chuyên môn của hội thảo; TS. Võ Thị Kim Oanh – Nguyên trưởng khoa Luật Hình sự Trường Đại Học Luật TP.HCM. Về khách mời quốc tế có sự tham dự của GS. Yvon Dandurand – Đại học Fraser Valley, Canada, Cố vấn và chuyên gia của Liên Hiệp Quốc về các vấn đề liên quan đến Tư pháp Hình sự; ông Sébastien Lafrance Công tố viên Cơ quan công tố, Canada; GS.TS. Shruti Bedi - Viện nghiên cứu pháp lý (UILS), Đại học Panjab (PU), Chandigarh, Ấn Độ; TS. Nguyễn Đức Nguyên Vỵ - Luật sư thuộc Đoàn luật sư Bang California, Hoa Kỳ. Về khách mời trong nước có sự tham dự của PGS. TS. Trần Văn Độ, Nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao cùng một số khách mời quan trọng khác đến từ các cơ quan, tổ chức như Lãnh sự quán của nước Cộng hòa Indonesia tại TP.HCM; Tòa án nhân dân tối cao; Bộ Tư pháp; Ban nội chính Tỉnh ủy; Viện kiểm sát; và các giảng viên, nghiên cứu sinh, sinh viên có quan tâm đến hội thảo.
PGS.TS. Trần Hoàng Hải - Quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM
PGS.TS. Bùi Xuân Hải - Phó Hiệu trưởng Nhà trường cũng tham dự Hội thảo ngày hôm nay
Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS. Trần Hoàng Hải – Quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM, Phó trưởng ban tổ chức thường trực, cho rằng tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên là một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống tư pháp hình sự của tất cả các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Lĩnh vực tư pháp hình sự người chưa thành niên được xây dựng trên cơ sở nhận thức của xã hội về Thể chất và tâm lý của người chưa thành niên được phát triển toàn diện, và từ nhận thức trên đã hình thành niên mục đích của các nhà làm luật và nhằm bảo vệ, giúp đỡ, giáo dục họ trở thành người có trách nhiệm trong xã hội. Tuy nhiên, nhìn nhận theo một cách khách quan, hệ thống tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế. Trước thực trạng đó, việc tiếp tục cải cách pháp luật và nâng cao năng lực hệ thống tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên ở nước ta là một nhu cầu cấp bách và cần thiết. Vì những lý do trên, hôm nay, Trường Đại học Luật TP.HCM tổ chức Hội thảo quốc tế với chủ đề “Tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên” với mục đích:
- Tạo một diễn đàn trao đổi kiến thức, kinh nghiệm về tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên giữa các nhà nghiên cứu, những người thực thi pháp luật trong nước và quốc tế.
- Giới thiệu các quy tắc và tiêu chuẩn quốc tế về tư pháp đối với người chưa thành niên.
- Giới thiệu và phân tích pháp luật, thực tiễn áp dụng tại một số quốc gia như Mỹ, Canada, Ấn Độ...
- Tìm hiểu các cách thức tiếp cận mới, những kinh nghiệm thực tiễn trong phòng ngừa và xử lý tội phạm do người chưa thành niên thực hiện.
- Trình bày và đánh giá hệ thống tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên của Việt Nam.
- Đề xuất các giải pháp cải cách pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên của Việt Nam.
Hội thảo Quốc tế “Tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên” được chia làm hai phiên thảo luận. Phiên thứ nhất: Tư pháp hình sự người chưa thành niên trong lĩnh vực hình sự được diễn ra vào lúc 9h00 đến 12h00. Phiên thứ hai được diễn ra trong khung giờ từ 13h00 – 16h00 với chủ đề Tư pháp hình sự người chưa thành niên trong lĩnh vực tố tụng hình sự và thi hành án hình sự.
Phiên thứ nhất được diễn ra với chủ tọa gồm: PGS.TS. Trần Hoàng Hải – Quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM; GS. Yvon Dandurand – Đại học Fraser Valley, Canada và PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa – Trưởng khoa Luật Hình sự Trường Đại học Luật TP.HCM.
PGS.TS. Trần Hoàng Hải chủ trì phiên thảo luận thứ nhất
Mở đầu phiên thứ nhất là bài tham luận số 1: The Juvenile Justice Law in India: Are you old enough to commit a crime? (Luật tư pháp người chưa thành niên ở Ấn Độ: Bạn có đủ tuổi để phạm tội?) của GS. TS. Shruti Bedi – Viện nghiên cứu pháp lý (UILS), Đại học Panjab (PU), Chandigarh, Ấn Độ. Tư pháp người chưa thành niên là một lĩnh vực của pháp luật hình sự, được chỉ định để áp dụng cho những người chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự đối với hành vi phạm tội. Một trong những vấn đề khó khăn nhất của tư pháp hình sự là cung cấp một khung pháp lý rõ ràng để giải quyết việc chuyển tiếp từ giai đoạn thời thơ ấu sang người lớn. Các quốc gia có sự phân biệt giữa định nghĩa “trẻ em” và “người lớn” theo những cách khác nhau dựa trên sự đa dạng của các yếu tố được xem xét. Quốc hội Ấn Độ đã ban hành Luật tư pháp (chăm sóc và bảo vệ) người chưa thành niên năm 2015, tuy nhiên, đạo luật này đã có một số thay đổi mang tính tranh cãi. Một trong những thay đổi đó là nhóm độ tuổi từ 16 đến 18 được xét xử như người lớn trong một số trường hợp cụ thể. Bài viết này nhấn mạnh những thiếu sót trong luật tư pháp người chưa thành niên (JJA 2015), đã dẫn đến những mâu thuẫn và bất hợp lý, đặc biệt trong vấn đề đối xử với người phạm tội chưa thành niên.
Bài tham luận số 2 với chủ đề Bàn về biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng trong quy định của Bộ luật Hình sự và kiến nghị của PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa – Trưởng khoa Luật Hình sự Trường Đại học Luật TP.HCM. Giáo dục tại trường giáo dưỡng là biện pháp tư pháp áp dụng đối với người chưa thành niên. Mặc dù biện pháp này được quy định ngay trong BLHS đầu tiên của Việt Nam và duy trì cho đến nay nhưng rất ít tài liệu phân tích về bản chất và mục đích của biện pháp này, cũng như căn cứ đặc thù trong việc áp dụng biện pháp này. Thông qua bài tham luận, PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa phân tích, làm rõ bản chất và biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng, sự khác nhau giữa mục đích của biện pháp này với mục đích của hình phạt; kiến nghị sửa đổi quy định về biện pháp này.
Bài tham luận số 2 với chủ đề Bàn về biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng trong quy định của Bộ luật Hình sự và kiến nghị của PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa – Trưởng khoa Luật Hình sự Trường Đại học Luật TP.HCM
Tiếp theo, bài tham luận số 3: Quyết định hình phạt đối với người trẻ ở Canada – Một cách tiếp cận cân bằng phù hợp cho Việt Nam hay rơi từ Charybdis tới Scylla? của ông Sébastien Lafrance Công tố viên Cơ quan công tố, Canada. Bài viết này khảo sát cơ chế quyết định hình phạt đang được áp dụng đối với người trẻ ở Canada. Nguồn gốc, lịch sử, sự cải cách và những thách thức mà cơ chế này phải đối mặt cũng được xem xét. So sánh cơ chế này với cơ chế tương ứng của Việt Nam cho phép tác giả xác định các yếu tố đặc biệt có thể được cải thiện trong cơ chế của Việt Nam, trong khi không quên rất nhiều sự khác biệt có liên quan tồn tại giữa hệ thống pháp luật hình sự của Canada và Việt Nam.
Bài tham luận số 3: Quyết định hình phạt đối với người trẻ ở Canada – Một cách tiếp cận cân bằng phù hợp cho Việt Nam hay rơi từ Charybdis tới Scylla? do ông Sébastien Lafrance Công tố viên Cơ quan công tố, Canada trình bày
Bài tham luận số 4: Bảo vệ quyền con người trong việc quyết định hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội – Những vấn đề lý luận, thực trạng và giải pháp của PGS. TS. Trịnh Tiến Việt – Phó Chủ nhiệm khoa Luật , Đại học Quốc gia Hình sự. Bài viết khái quát những vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng về chính sách hình sự của Việt Nam thể hiện trong BLHS năm 2015 và các đạo luật có liên quan, đối chiếu với các chuẩn mực pháp luật quốc tế để phân tích việc bảo đảm quyền con người trong quyết định hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Trên cơ sở đó, bài viết chỉ ra các thách thức và đề xuất các giải pháp, kiến nghị nâng cao hiệu quả bảo đảm quyền con người trong quyết định hình phạt đối với người dưới 18 tuổi.
Bài tham luận số 5: Sự đối xử với bị hại và người làm chứng chưa thành niên trong hệ thống tư pháp Việt Nam do TS. Lê Huỳnh Tấn Duy – Trưởng bộ môn Luật Tố tụng Hình sự, Khoa Luật Hình sự Trường Đại học Luật TP.HCM và GS. Yvon Dandurand – Đại học Fraser Valley, Canada trình bày. Sự can thiệp của các cơ quan thực thi pháp luật và tư pháp hình sự với danh nghĩa bảo vệ trẻ em chống lại các tội phạm bạo lực lại không xem xét đến lợi ích tốt nhất của trẻ em và cuối cùng khiến các nạn nhân là trẻ em tái trở thành nạn nhân. Việt Nam đã tiến hành các cuộc cải cách tư pháp và nhận thức được sự cần thiết phải có những biện pháp đặc biệt để bảo vệ quyền và nạn nhân và nhân chứng của tội phạm là trẻ em. Bài viết đánh giá những tiến bộ đạt được trong việc thực thi những cải cách đó và chỉ ra một số lĩnh vực cần sự cải cách cấp thiết. Từ đó, đánh giá sự phù hợp của toàn bộ thực tiễn thi hành pháp luật với các tiêu chuẩn và chuẩn mực về nhân quyền.
GS. Yvon Dandurand – Đại học Fraser Valley, Canada trình bày phần tham luận của mình
Trong phiên thảo luận đầu tiên này, các khách mời và tác giả đã có những phần thảo luận sôi nổi về xoay quanh các bài tham luận. Đặc biệt, vấn đề tư pháp về đối với người chưa thành niên của Ấn Độ, Canada và kinh nghiệm giải quyết của các nước để từ đó, rút ra kinh nghiệm cho Việt Nam. Hiện nay, việc thẩm vấn và tranh tụng còn đang trong quá trình chuyển đổi khi áp dụng đối với người chưa thành niên, mô hình nào bảo vệ được quyền cho người chưa thành niên thì vẫn chưa có câu trả lời. Bên cạnh đó, việc thẩm vấn không đúng có thể đặt người chưa thành niên vào hoàn cảnh không được bảo vệ và có nguy cơ bị xâm hại nhiều hơn. Do đó, khi cần thẩm vấn, xét hỏi có thể sử dụng các biện pháp phù hợp với người dưới 18 tuổi dựa trên các nguyên tắc chung như không khiến cho người chưa thành niên trở thành nạn nhân...
Phiên thảo luận thứ hai sẽ được diễn ra vào lúc 13h00 với chủ tọa bao gồm: Đại diện Ban giám hiệu Trường Đại học Luật TP.HCM; PGS. TS. Trần Văn Độ, Nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao;TS. Lê Huỳnh Tấn Duy, Trường bộ môn Luật tố tụng hình sự, Khoa Luật hình sự Trường Đại học Luật TP.HCM.
Hương Quỳnh